Toàn cảnh phiên bế mạc Hội nghị Trung ương 4. (Ảnh: Trí Dũng/TTXVN)

Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII (từ ngày 4-7/10/2021) đã thảo luận và cho ý kiến về nhiều nội dung hết sức quan trọng, trong đó có việc tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến,” “tự chuyển hóa” trong nội bộ; sửa đổi, bổ sung quy định về những điều đảng viên không được làm.

Ban Chấp hành Trung ương Đảng cũng xem xét, thảo luận, cho ý kiến về dự thảo Quy định mới về những điều đảng viên không được làm, đáp ứng yêu cầu chính xác, đầy đủ, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện và dễ kiểm tra, giám sát, góp phần điều chỉnh nhận thức và hành vi của cán bộ, đảng viên theo hướng tích cực, đúng đắn, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, rõ rệt hơn nữa trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong thời gian tới; đồng thời, coi đây là căn cứ, cơ sở quan trọng để xem xét, xử lý các vi phạm của cán bộ, đảng viên.

Đoàn kết xuôi chiều nguy hại như mất đoàn kết

Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII đã nhìn nhận một cách rất rõ ràng về tác hại của sự "đoàn kết xuôi chiều, dân chủ hình thức.”

Phát biểu tại Hội nghị cán bộ toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Kết luận và Quy định của Ban Chấp hành Trung ương về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng do Bộ Chính trị đã tổ chức vào ngày 9/12 tại Hà Nội, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nêu rõ: “Mọi thái độ nể nang, né tránh, hữu khuynh, "ngậm miệng ăn tiền" hoặc cực đoan, muốn lợi dụng phê bình để đả kích người khác, gây rối nội bộ đều là không đúng.”

Tổng Bí thư yêu cầu các tổ chức Đảng phải “khắc phục tình trạng xuê xoa, nể nang, thậm chí biến cuộc họp tự phê bình và phê bình thành nơi vuốt ve, ca tụng lẫn nhau; đồng thời cũng ngăn chặn, tránh tình trạng lợi dụng dịp này để "đấu đá," "hạ bệ" nhau với những động cơ không trong sáng.”

Như vậy, đoàn kết xuôi chiều được nhận diện là căn bệnh đáng báo động ngang hàng với sự mất đoàn kết nội bộ. Đoàn kết xuôi chiều được coi là sự suy thoái trong nhận thức và trong hành động của cán bộ, đảng viên.

Nó nguy hiểm ở chỗ không gây tác hại tức thì, không biểu hiện rõ ràng như tình trạng mất đoàn kết để có thể “kích hoạt sự miễn dịch” của tổ chức Đảng. Nó phá hoại sức mạnh của Đảng một cách từ từ, lặng lẽ.

Trong nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kiểm tra hơn 20 cấp ủy đảng có dấu hiệu vi phạm, trong đó có Ban Thường vụ Đảng ủy các đơn vị: Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam, Tập đoàn Hóa chất Việt Nam, Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam, Quân chủng Phòng không-Không quân (Bộ Quốc phòng), Tổng cục Hậu cần-Kỹ thuật (Bộ Công an), Huyện ủy Hướng Hóa (Quảng Trị), Huyện ủy Ba Vì (Hà Nội), Thành ủy Trà Vinh (tỉnh Trà Vinh), Thanh tra Bộ Xây dựng, Công an tỉnh Đồng Nai...

Kết quả các cuộc kiểm tra cho thấy nhiều tổ chức đảng và người đứng đầu vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, nội bộ các tổ chức đảng không thực hiện nghiêm túc chế độ phê bình và tự phê bình, đội ngũ cán bộ, đảng viên thiếu tinh thần đấu tranh với những hành vi vi phạm của đồng chí, đồng đội.

Nhiều địa phương, cơ quan, đơn vị để cho những khuyết điểm, yếu kém kéo dài nhiều năm, không giải quyết thấu đáo, xử lý dứt điểm mà còn có biểu hiện bao che, dung túng bởi nội bộ tập thể gần như bị tê liệt do thái độ “im lặng đáng sợ” của số đông cán bộ, đảng viên trong đơn vị, cơ quan.

Nhận diện sự “im lặng là vàng… thau”

Đoàn kết xuôi chiều được biểu hiện phổ biến dưới hình thức “nương theo” ý kiến của lãnh đạo, của những người có tầm ảnh hưởng. Tại không ít các tổ chức đảng, những đảng viên “bình thường” e ngại thể hiện chính kiến, sợ mất lòng, sợ va chạm, sợ bị đánh giá là không ủng hộ cấp trên, không ủng hộ đồng nghiệp.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu chỉ đạo hội nghị cán bộ toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Kết luận và Quy định của Ban Chấp hành Trung ương về xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo hình thức trực tuyến. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN)

Đoàn kết xuôi chiều về lâu dài sẽ gây ra tình trạng mất đoàn kết nội bộ, tiềm ẩn hình thành nhóm lợi ích, tác động tiêu cực đến tư tưởng và tâm lý xã hội, giảm sút niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.

Đoàn kết xuôi chiều là “mẹ đẻ” của thái độ nể nang, không dám đấu tranh vì chính nghĩa, vì cái tốt, cái thiện, cản trở sự tiến bộ của chi bộ, cơ quan. Đoàn kết xuôi chiều nhiều khi còn được che đậy dưới lập luận “mỹ miều” là biểu hiện của sự đồng thuận, sự nhường nhịn, không cần ganh đua nhỏ nhặt.

Ẩn sau sự đoàn kết giả tạo là thái độ yếu hèn, ích kỷ, vụ lợi, mũ ni che tai, thờ ơ với tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên, thờ ơ với vận mệnh của đất nước, của Đảng.

Tại nhiều chi bộ, cơ quan, đơn vị sự mất đoàn kết nội bộ, lợi ích nhóm rất khó được nhận diện vì núp dưới vỏ bọc hoàn hảo là “đoàn kết” - sự đoàn kết xuôi chiều, giả tạo. Sự “im lặng là vàng… thau” của một cán bộ, đảng viên đã nguy hại, nhưng sự “im lặng đáng sợ của tập thể” có sức tàn phá gấp hàng chục, hàng trăm lần.

Trong nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng, cấp ủy và Ủy ban Kiểm tra các cấp trong toàn Đảng đã thi hành kỷ luật hơn 1.300 tổ chức đảng. Nguyên nhân quan trọng khiến cả một tổ chức đảng bị kỷ luật chính là sự đoàn kết xuôi chiều, thái độ thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh.

Đoàn kết xuôi chiều và dân chủ hình thức là “anh em sinh đôi,” thường đi kèm với nhau, làm nảy sinh ra tình trạng “dân chủ mà không có dân chủ.”

Dân chủ hình thức là sự mất dân chủ dưới vỏ bọc “đúng quy trình,” “đúng quy chế,” nên khó phát hiện. Mất dân chủ hoặc dân chủ hình thức trong công tác cán bộ đã và đang gây ra những hệ lụy nghiêm trọng, không những bản thân cán bộ được đề bạt, bổ nhiệm khó khăn, lúng túng trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ, mà nguy hại hơn là làm nản lòng những cán bộ có đủ tài, đức; là môi trường dễ nảy sinh sự thiếu thống nhất, mất đoàn kết trong nội bộ.

Quy định 37-QĐ/TW bổ sung một số quy định mới về những điều đảng viên không được làm. Trong đó, Điều thứ 3 quy định đảng viên không được “phản bác, phủ nhận, xuyên tạc chủ nghĩa Marx-Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh; không thực hiện trách nhiệm nêu gương; chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, vụ lợi; "tư duy nhiệm kỳ," đoàn kết xuôi chiều, dân chủ hình thức, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh; độc đoán, chuyển quyền, quan liêu, xa rời quần chúng.”

Như vậy là lần đầu tiên khái niệm “đoàn kết xuôi chiều, dân chủ hình thức, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh” được đưa vào nội dung của Quy định “19 điều đảng viên không được làm”.