Để làm rõ những vấn đề liên quan đến việc vẫn tồn tại tình trạng thiếu thuốc, ngày 27/10, phóng viên Báo Điện tử VietnamPlus đã có cuộc trao đổi với ông Lê Thanh Dũng - Giám đốc Trung tâm Mua sắm Tập trung Thuốc Quốc gia để hiểu rõ hơn về vấn đề này và trách nhiệm của các bên liên quan.

Đảm bảo cung ứng đầy đủ thuốc tới các cơ sở y tế

- Có một số thông tin cho rằng việc các cơ sở y tế trên toàn quốc hiện nay thiếu thuốc một phần do nguyên nhân Trung tâm chậm có kết quả đấu thầu tập trung và đàm phán giá. Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?

Ông Lê Thanh Dũng: Đối với các thuốc thuộc danh mục đấu thầu tập trung cấp Quốc gia có kết quả trúng thầu đến nay không xảy ra tình trạng thiếu thuốc, chúng tôi đảm bảo cung ứng đầy đủ tới các cơ sở y tế.

Đấu thầu tập trung quốc gia phần lớn (88/106 thuốc) đã có kết quả từ ngày 03/8/2022 và có hiệu lực thực hiện từ 01/9/2022 đến hết ngày 31/8/2024. Như vậy, kết quả đã được thực hiện hơn 01 năm và thời gian thực hiện còn gần 01 năm.

Hơn nữa, Trung tâm chỉ tổ chức đấu thầu đối với các thuốc generic nhóm 1, nhóm 2 của 32 hoạt chất trong tổng số 1.226 hoạt chất thuộc danh mục thuốc đấu thầu. Vì vậy, phần lớn nhu cầu các thuốc phục vụ công tác điều trị được thực hiện bởi đơn vị mua sắm tập trung cấp địa phương hoặc do cơ sở y tế tự tổ chức đấu thầu.

Đối với các thuốc đàm phán giá, đã có kết quả trúng thầu 64 thuốc biệt dược gốc được công bố 4 đợt và hiệu lực thực hiện thỏa thuận khung đợt 1 từ ngày 15/11/2022 đến 14/11/2024, đợt 4 từ 17/4/2023 đến 16/4/2025.

Đàm phán giá là một hình thức đấu thầu có quy trình phức tạp, gặp rất nhiều khó khăn, không có quy định về thời gian phải công bố kết quả đồng thời số lượng thuốc thuộc danh mục được áp dụng hình thức đàm phán giá rất lớn, gồm 701 thuốc (trong đó 50% là thuốc thuộc diện bảo hiểm y tế) nên Trung tâm xây dựng kế hoạch và lộ trình phù hợp với điều kiện về thời gian của Hội đồng Đàm phán giá và số lượng nhân lực của cán bộ thực hiện công tác đàm phán giá (đã tăng từ 04 thuốc năm 2021 lên 64 thuốc cho 1 đợt đàm phán vào năm 2022).

Trong thời gian chưa có kết quả đấu thầu tập trung quốc gia và đàm phán giá được công bố, các cơ sở y tế được tổ chức đấu thầu đảm bảo cung ứng thuốc cho nhu cầu điều trị theo quy định tại Điều 18 Thông tư 15/2019/TT-BYT. Trung tâm luôn có văn bản thông báo về tiến độ công tác mua sắm tập trung và đề nghị các cơ sở y tế chủ động mua sắm thuốc phục vụ cho công tác khám, chữa bệnh.

Đàm phán giá 701 thuốc

- Trung tâm Mua sắm Tập trung thuốc Quốc gia chịu trách nhiệm tổ chức đấu thầu tập trung cấp Quốc gia, đàm phán giá bao nhiêu thuốc, là các loại thuốc gì, thưa ông?

Ông Lê Thanh Dũng: Đối với công tác đấu thầu tập trung cấp Quốc gia, Trung tâm Mua sắm Tập trung thuốc Quốc gia chịu trách nhiệm tổ chức đấu thầu tập trung cấp Quốc gia đối với các thuốc generic nhóm 1, nhóm 2 của 50 thuốc nồng độ, hàm lượng khác nhau từ 32 hoạt chất (chưa chi tiết đến dạng bào chế) ban hành kèm theo Thông tư 15/2020/TT-BYT ngày 10/8/2020 của Bộ trưởng Bộ Y tế (các cơ sở y tế tự tổ chức đấu thầu đối với các thuốc generic nhóm 3,4,5 có cùng hoạt chất, nồng độ, hàm lượng). Đây là các thuốc có giá trị và số lượng sử dụng lớn, chủ yếu là các loại thuốc kháng sinh, tim mạch, thuốc điều trị ung thư, thuốc điều trị tiểu đường.

Đối với công tác đàm phán giá: Trung tâm Mua sắm tập trung thuốc Quốc gia là Đơn vị thường trực của Hội đồng đàm phán giá thuốc (Bộ Y tế) có trách nhiệm xây dựng kế hoạch và lộ trình đàm phán giá.

Danh mục các thuốc được áp dụng hình thức đàm phán giá bao gồm 701 thuốc, trong đó có 681 thuốc biệt dược gốc và 20 thuốc có từ 1-2 nhà sản xuất được ban hành kèm theo Thông tư 15/2020/TT-BYT ngày 10/8/2020 của Bộ trưởng Bộ Y tế với 26 nhóm dược lý khác nhau.

Rút gọn hàng nghìn hội đồng đấu thầu

- Ông có thể cho biết trong 2 năm qua, Trung tâm đã đấu thầu được bao nhiêu loại thuốc và hiệu quả ra sao?

Ông Lê Thanh Dũng: Đối với công tác đấu thầu tập trung cấp Quốc gia năm 2022, Trung tâm tổ chức đấu thầu đối với 106 danh mục thuốc thuộc Danh mục đấu thầu tập trung cấp Quốc gia cung cấp cho giai đoạn 2022-2024 và đã phê duyệt kết quả được 86-88 thuốc trúng thầu (tùy theo vùng, miền Bắc, Trung, Nam).

Về hiệu quả kinh tế, tổng giá trị trúng thầu là 6.455 tỷ đồng/tổng giá kế hoạch của các danh mục trúng thầu là 7.873 tỷ đồng, tỷ lệ giảm giá trung bình đạt là 18,01% (tương đương với 1.418 tỷ đồng). Thời gian thực hiện hợp đồng 24 tháng, kể từ ngày 01/9/2022 đến 31/8/2024.

Năm 2023, Trung tâm tiến hành mời thầu lại đối với 19 danh mục thuốc thuộc Danh mục đấu thầu tập trung cấp Quốc gia chưa có kết quả lựa chọn nhà thầu năm 2022 và đã lựa chọn được 13/19 mặt hàng trúng thầu. Về hiệu quả kinh tế, tổng giá trị trúng thầu là 496 tỷ đồng/tổng giá kế hoạch của các danh mục trúng thầu là 535 tỷ đồng, tỷ lệ giảm giá đạt là 7,38% (tương đương với 39,5 tỷ đồng). Thời gian thực hiện hợp đồng 12 tháng, kể từ ngày 01/9/2023 đến 31/8/2024.

Việc thực hiện mua sắm tập trung thuốc cấp quốc gia đã góp phần mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt, giúp giảm giá thuốc, giảm chi phí cho ngân sách nhà nước, quỹ bảo hiểm y tế, tiết kiệm thời gian, giảm đầu mối tổ chức đấu thầu, thay vì hàng nghìn hội đồng đấu thầu tại các cơ sở y tế, sở y tế các tỉnh, thành phố, từ đó, giúp tăng cường tính chuyên nghiệp trong đấu thầu, tiết kiệm nhân lực, tạo điều kiện cho các cơ sở y tế tập trung vào công tác chuyên môn.

Danh mục thuốc đấu thầu tập trung cấp quốc gia là những thuốc có tỷ trọng sử dụng lớn về giá trị hoặc số lượng tại các cơ sở y tế trên cả nước và có thời gian hiệu lực dài (24 tháng). Vì vậy, kết quả đấu thầu trung thuốc cấp quốc gia sẽ góp phần giúp ổn định tình hình cung ứng thuốc tại các địa phương, đặc biệt có ý nghĩa đối với các thuốc có số lượng nhu cầu sử dụng lớn như thuốc kháng sinh, tiêu hóa, tim mạch và thuốc điều trị bệnh tiểu đường.

- Còn đối với công tác đàm phán giá thì sao, thưa ông?

Ông Lê Thanh Dũng: Đàm phán giá thuốc là hình thức mua sắm thuốc biệt dược gốc hiệu quả, góp phần giảm giá thuốc biệt dược gốc (thường không thay đổi giá với các hình thức đấu thầu khác), giúp giảm chi phí cho ngân sách nhà nước, quỹ bảo hiểm y tế, giảm tình trạng thiếu thuốc và việc giảm giá cũng giúp tăng khả năng tiếp cận thuốc biệt dược gốc cho bệnh nhân Việt Nam.

Đối với công tác đàm phán giá, hiện nay do Danh mục thuốc được áp dụng hình thức đàm phán giá lớn (701 thuốc), Trung tâm phải xây dựng lộ trình tiến hành đàm phán giá.

Năm 2022 và đầu năm 2023, Hội đồng đàm phán giá đã đàm phán thành công đối với 64 thuốc biệt dược gốc với tỷ lệ giảm giá trung bình đạt 14,23% so với giá trúng thầu tại các cơ sở y tế trước đó (tương đương 2.035 tỷ đồng), thời gian thực hiện thỏa thuận khung là 24 tháng (có hiệu lực đến cuối năm 2024 và đầu năm 2025).

Các thuốc biệt dược gốc được Hội đồng tiến hành đàm phán giá thành công là các hoạt chất có giá trị sử dụng trên 100 tỷ đồng (chiếm khoảng 50% tổng giá trị sử dụng nguồn bảo hiểm y tế của 681 thuốc biệt dược gốc thuộc Danh mục đàm phán giá).

Tỷ lệ sử dụng thuốc thấp do với dự trù

- Ông có thể cho biết tình hình sử dụng kết quả trúng thầu đấu thầu tập trung cấp Quốc gia của các cơ sở y tế như thế nào?

Ông Lê Thanh Dũng: Đối với các thuốc thuộc danh mục đấu thầu tập trung cấp Quốc gia, từ khi có kết quả đấu thầu các nhà thầu cơ bản đáp ứng tiến độ cung ứng tới các cơ sở y tế trên cả nước. Một số trường hợp nhà thầu không cung ứng thuốc do cơ sở y tế chưa thực hiện việc thanh toán với các nhà thầu theo hợp đồng đã ký kết, Trung tâm có văn bản đề nghị cơ sở y tế nghiêm túc thực hiện theo nội dung Hợp đồng đã ký kết giữa hai bên.

Đối với một số thuốc nhập khẩu cung ứng chậm do thiếu nguyên liệu trên toàn cầu bởi ảnh hưởng hậu dịch COVID-19 hoặc chưa được Cục Quản lý Dược xét duyệt đơn hàng nhập khẩu thuốc kiểm soát đặc biệt, Trung tâm đã yêu cầu nhà thầu tài trợ thuốc có tiêu chí kỹ thuật tương đương cho các cơ sở y tế trong thời gian chưa cung ứng được thuốc trúng thầu.

Tình hình sử dụng các thuốc thuộc danh mục đấu thầu tập trung cấp Quốc gia đến nay tương đối thấp, cụ thể theo số liệu được cập nhật về giá trị thực hiện từ 01/9/2022 đến hết ngày 30/6/2023 (thời gian thực hiện 10/24 tháng) của từng gói thầu, cụ thể như sau:

Gói 1 (Miền Bắc) đạt 24,0 % (519,5 tỷ đồng/2.162,3 tỷ đồng).

Gói 2 (Miền Trung) đạt 18,6 % (233,1 tỷ đồng/ 1.256,4 tỷ đồng).

Gói 3 (Miền Nam) đạt 19,0 % (562,9 tỷ đồng/ 2.962,9 tỷ đồng).

Nguyên nhân chủ yếu các cơ sở y tế có báo cáo lại do thời điểm dự trù thuốc diễn ra trước dịch COVID-19 nên việc sử dụng thuốc, mô hình bệnh tật, số lượng bệnh nhân cơ bản có sự thay đổi sau đại dịch.

Đối với các thuốc đàm phán giá: Các nhà thầu cung cấp thuốc trúng thầu đàm phán giá nhìn chung ổn định, hiếm gặp tình trạng gián đoạn cung ứng.

Về tình hình sử dụng kết quả đàm phán giá của các cơ sở y tế: Đối với 64 thuốc đàm phán thành công năm 2022-2023, do hiệu quả của công tác đàm phán, có những biệt dược gốc giảm giá trên 30%, thậm chí 52%, về gần với giá của thuốc generic nhóm 1 nên cơ sở y tế có nhu cầu sử dụng thuốc tăng lên, vì vậy, nhiều thuốc có tỷ lệ thực hiện theo tiến độ rất cao (trên 80%) chủ yếu là các thuốc thuộc nhóm kháng sinh (Meronem), tim mạch (Crestor), thuốc điều trị thiếu máu (Eprex 4000U) và một vài thuốc thuộc nhóm điều trị ung thư, điều hòa miễn dịch (Glivec 100mg, Cellcept 250mg).

Giám sát đột xuất kho thuốc của các nhà thầu

- Đối với việc tình hình sử dụng thuốc thuộc danh mục đấu thầu tập trung cấp Quốc gia tương đối thấp, Trung tâm Mua sắm tập trung thuốc Quốc gia đã có những hoạt động gì để khắc phục các tồn tại?

Ông Lê Thanh Dũng: Đối với việc tình hình sử dụng thuốc thuộc danh mục đấu thầu tập trung cấp Quốc gia tương đối thấp, Trung tâm đã thực hiện giám sát trực tiếp tới các Sở Y tế, cơ sở y tế để tìm hiểu nguyên nhân cũng như đôn đốc việc sử dụng tối thiểu 80% số lượng thuốc các cơ sở y tế đã cam kết khi dự trù. Ngoài ra, khi giám sát Trung tâm đã tuyên truyền tới các cơ sở y tế về việc đảm bảo dự trù thuốc phù hợp với nhu cầu, không vượt quá lớn với nhu cầu thực tế.

Trong trường hợp các cơ sở y tế không sử dụng đúng tiến độ thuốc đã dự trù, Trung tâm, các sở y tế/đơn vị mua sắm tập trung thuốc đã thực hiện chức năng điều tiết thuốc tới các cơ sở có nhu cầu để kịp thời đảm bảo cung ứng thuốc, tỷ lệ sử dụng thuốc hiệu quả. Trung tâm thường xuyên theo dõi thỏa thuận khung và hợp đồng để đôn đốc nhà thầu, cơ sở y tế thực hiện theo đúng tiến độ.

Đặc biệt, Trung tâm thực hiện giám sát thường xuyên và đột xuất kho thuốc của các nhà thầu cung ứng, đảm bảo không để thiếu thuốc phục vụ kịp thời cho người bệnh và thường xuyên nhắc nhở các cơ sở y tế sử dụng ít hoặc không sử dụng, đảm bảo sử dụng tối thiểu 80% khi hết hiệu lực thảo thuận khung.

Xin trân trọng cảm ơn ông!