Làng biển Cảnh Dương (Quảng Trạch) với lịch sử hơn 370 năm hình thành và phát triển, mang trong mình một “kho tàng” đồ sộ về văn hóa dân gian, trong đó, có làn điệu hát ru độc đáo. Trải qua thời gian dài, dù cuộc sống hiện đại có trở nên xô bồ hơn, nhưng các thế hệ người Cảnh Dương vẫn tự hào gìn giữ được “hồn cốt” của làng nhờ những con người đam mê, tâm huyết. Tiếp nối người thầy của mình, nghệ nhân ưu tú (NNƯT) Lê Thành Lộc đang đảm nhận tốt vai trò là người “tiếp lửa” cho làn điệu hát ru của làng biển Cảnh Dương mãi tồn sinh…
Điệu hát ru của đàn ông
Trở lại làng biển Cảnh Dương, cảm nhận của chúng tôi là làng ngày càng hiện đại hơn với nhiều ngôi nhà cao tầng mọc lên san sát, đường làng, ngõ xóm đông đúc người qua lại. Cuộc sống có phần xô bồ hơn, nhưng khi chúng tôi hỏi đến làn điệu hát ru của làng thì từ trẻ đến già ai cũng biết và đều nhắc đến NNƯT Lê Thành Lộc. Ông Lộc hiện nay là Chủ nhiệm Câu lạc bộ (CLB) dân ca Cảnh Dương, được xem là người nắm giữ “hồn cốt” văn nghệ dân gian, đặc biệt là làn điệu hát ru của làng.
|
NNƯT Lê Thành Lộc.
|
Có lẽ, luôn yêu đời và say sưa với văn hóa, văn nghệ nên NNƯT Lê Thành Lộc trẻ hơn rất nhiều so với cái tuổi 52 của mình. Dáng người thư sinh, nụ cười luôn nở trên môi, lúc chia sẻ với chúng tôi về làn điệu hát ru của quê hương, thỉnh thoảng ông Lộc thể hiện một vài câu hát ru, nghe đậm đà, sâu lắng: “Ra đi thì khổ mình ta/Ở nhà thì khổ cả bà liền con/Bôồng bôổng bôông bôông/Trông ra ngoài biển lu mù/Thấy anh câu đục câu đù em thương/Hò hẻ hò hè bôồng bôổng bôông bôông/Đêm qua anh gối tay nàng/Ngày nay ra biển, anh gối đàng giây neo/Hò hẻ hò hè, bôồng bôổng bôông bôông…”
“Ở làng biển Cảnh Dương, người dân không bắt đầu điệu hát ru bằng câu “à ơi” như nhiều địa phương khác mà mở đầu hoặc kết thúc bằng câu “hò hẻ hò hè, bôồng bôổng bôông bôông...” Hát ru ở đây cũng không chỉ đơn thuần là mẹ ru con, bà ru cháu mà nét đặc sắc của hát ru Cảnh Dương là ông ru cháu, cha ru con, anh ru em... và ru chính mình. Những lời hát ru ở Cảnh Dương đều xuất phát từ thực tế lao động sản xuất của ngư dân miền biển. Tại sao cha ru con mà không phải là mẹ ru con? Ví dụ, 2 vợ chồng mới cưới nhau, ra ở riêng và có một đứa con thơ. Người chồng đi biển về có mớ cá thì người vợ đi chợ bán cá và người chồng tất nhiên phải ở nhà ru con. Quanh năm, người đàn ông ở Cảnh Dương lênh đênh trên biển. Những lúc nhớ người yêu, nhớ vợ con, nhớ quê hương, đất liền, họ hát ru. Lời ru lúc này họ hát cho bạn thuyền nghe, cũng là hát cho tâm trạng của chính mình giữa trùng khơi biển cả…”, ông Lộc giải thích cho chúng tôi hiểu thêm về làn điệu hát ru độc đáo ở Cảnh Dương.
Người “tiếp lửa”
Là người con của làng biển Cảnh Dương, dường như những làn điệu hát ru, hò chèo cạn của quê hương đã ngấm sâu vào tâm trí của ông Lộc từ thuở ấu thơ. Học hết cấp 2, ông Lộc thi tuyển vào Trường trung cấp Văn hóa-Nghệ thuật Huế với ước nguyện theo đuổi con đường văn hóa nghệ thuật chuyên nghiệp. Nhưng một biến cố của gia đình buộc ông phải bỏ học giữa chừng. Trở về quê hương, cuộc sống gia đình khó khăn, với nhiều nỗi lo toan, nhưng ông Lộc vẫn luôn dành cho văn hóa, văn nghệ dân gian, đặc biệt là là điệu hát ru của quê hương một tình yêu cháy bỏng.
Ở xã Cảnh Dương, từ lâu đã có một người vừa am hiểu vừa có khả năng sáng tác, vừa có thể diễn xướng nhiều thể loại, làn điệu về văn nghệ dân gian, đó là nghệ nhân ưu tú Phạm Ngọc Thức. Nhận thấy ở ông Lộc một niềm đam mê cháy bỏng với văn nghệ dân gian, nghệ nhân Phạm Ngọc Thức đã nhận ông Lộc làm học trò và tận tình đã trao truyền lại toàn bộ những tinh hoa văn hóa-văn nghệ của quê hương.
Năm 2017, khi nghệ nhân Phạm Ngọc Thức qua đời, tự nhủ phải nối tiếp “sự nghiệp” của thầy, lưu giữ và truyền lại những tài sản văn hóa dân gian, đặc biệt là làn điệu hát ru vô giá này cho thế hệ sau, nghệ nhân Lê Thành Lộc cùng với 4 thành viên cao tuổi đã trình bày nguyện vọng với UBND xã Cảnh Dương cho phép thành lập CLB dân ca Cảnh Dương. Cũng từ đây, ông Lộc nhận sứ mệnh từ người thầy của mình, trở thành người “tiếp lửa” cho văn hóa dân gian làng biển Cảnh Dương, trong đó có làn điệu hát ru độc đáo, riêng có.
Say sưa và khắc khoải
Ông Lộc bảo: “Tình yêu với văn nghệ dân gian, đặc biệt là làn điệu hát ru của quê hương không biết đã ngấm vào máu thịt của tôi tự bao giờ. Nhiều lúc, ngay cả trong giấc ngủ, tôi còn mơ đến hát ru…”. Sự “nghiện” hát ru của ông Lộc thì hầu như người dân Cảnh Dương nào cũng biết và ghi nhận. Kể từ khi CLB dân ca Cảnh Dương được thành lập, phần lớn kinh phí hoạt động của CLB đều do ông Lộc và các thành viên tự bỏ tiền túi lo liệu.
|
CLB dân ca Cảnh Dương tham gia chương trình văn nghệ thiện nguyện
“Ấm lòng người bệnh” do Bệnh viên đa khoa Bắc Quảng Bình và Báo Văn hóa tổ chức.
|
Các đoàn làm phim, các nhà nghiên cứu khi đến Cảnh Dương tìm hiểu về văn hóa dân gian cũng được ông Lộc nhiệt tình giúp đỡ. Hiện nay, để bảo tồn văn hóa của làng, ông Lộc đang tiến hành sưu tập lại những câu hát ru bằng nhiều hình thức như ghi âm, chữ viết... rồi lồng ghép vào các hoạt động của CLB dân ca Cảnh Dương. Ông Lộc khẳng định: “Tôi mê văn hóa dân gian, yêu tha thiết làn điệu hát ru của quê hương và rất sợ nó mai một nên đã góp công, góp của cùng với bà con gìn giữ nó chứ không phải để được nhận giấy khen...”
Không chỉ đóng vai trò chủ chốt trong các lễ hội quan trọng của làng như lễ hội cầu ngư, những năm qua, CLB dân ca Cảnh Dương còn đi biểu diễn phục vụ nhiều nơi. Trong đó, rất nhiều lần, CLB tham gia các chương trình văn nghệ thiện nguyện như chương trình “Ấm lòng người bệnh”, do Báo Văn hóa phối hợp với Bệnh viện đa khoa Bắc Quảng Bình tổ chức. Điều đáng mừng là trong hơn 30 thành viên của CLB, không chỉ có các ông, các bà lớn tuổi mà còn rất nhiều thành viên là thanh niên và học sinh.
Ông Lộc cho biết, thời gian qua, CLB cũng đã được chính quyền địa phương và cơ quan văn hóa cấp cơ sở rất ủng hộ. Tuy nhiên, đó cũng mới chỉ ủng hộ tinh thần, còn vật chất thì phần lớn CLB phải tự lo. Theo ông Lộc, các loại hình văn hóa, văn nghệ dân gian truyền thống rất khó tồn tại nếu không có phương hướng đúng, không có kinh phí duy trì hoạt động và đặc biệt là không tự đổi mới thường xuyên để đáp ứng sở thích của người dân, nhất là lớp trẻ.
“Mặc dù biết là rất khó khăn, nhưng bản thân tôi và các thành viên CLB sẽ cố gắng duy trì hoạt động thường xuyên. Hiện nay, Cảnh Dương đang được định hướng để phát triển thành làng văn hóa du lịch kiểu mẫu của tỉnh. Trong thời gian tới, chúng tôi mong muốn được đưa các làn điệu văn hóa dân gian vào các hoạt động phục vụ du khách. Đó cũng là một cách vừa bảo tồn, vừa quảng bá văn hóa địa phương đến với mọi người”, ông Lộc chia sẻ.
|
NNƯT Thành Lộc là một người rất tâm huyết với phong trào văn hóa, văn nghệ của địa phương. Không chỉ ở xã Cảnh Dương, các hoạt động văn hóa của huyện Quảng Trạch, ông và các thành viên CLB dân ca Cảnh Dương đều tham gia rất nhiệt tình. Ngoài việc tham gia các hoạt động, ông Lộc còn là người truyền đạt các kiến thức, kinh nghiệm về hát dân ca, đặc biệt là làn điệu hát ru của làng biển Cảnh Dương... cho lớp trẻ, từ đó góp phần bảo tồn và khởi dậy phong trào văn hóa, văn nghệ của xã và của huyện...”, ông Nguyễn Trần Sơn, Phó Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin huyện Quảng Trạch chia sẻ.
|
Theo Phan Phương
baoquangbinh.vn
