Du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm đã và đang là một hướng đi hiệu quả. Nếu một số địa phương trong cả nước, các hoạt động du lịch này đã và đang được gắn kết, đồng hành phát triển cùng lộ trình xây dựng nông thôn mới (NTM), thì tại tỉnh Quảng Bình, dù sở hữu nhiều tiềm năng nhưng sự gắn kết này vẫn chưa hình thành. Sự độc lập phát triển này đã phần nào hạn chế hiệu quả của cả hoạt động du lịch và xây dựng NTM. Trong bối cảnh nhiều địa phương dù đã về đích NTM nhưng vẫn còn những băn khoăn, lo lắng về định hướng phát triển, thì việc kết hợp NTM với phát triển du lịch là hướng đi đầy tiềm năng, tuy nhiên vẫn còn bị bỏ ngỏ.

Bài 1: Câu chuyện tiềm năng

“Để phát triển du lịch từ nông thôn mới, Lệ Thuỷ có nhiều tiềm năng. Từ việc xây dựng vườn mẫu nông thôn mới, các khu sinh thái, trang trại, gia trại tổng hợp… hoàn toàn có thể là tiền đề để xây dựng những tour du lịch trải nghiệm, sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng!”, đó là ý kiến khẳng định của ông Nguyễn Văn Vương, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Lệ Thuỷ - một địa phương đã và đang có nhiều bước tiến mới trên hành trình xây dựng NTM kiểu mẫu.

Khẳng định tiềm năng

Là địa phương được mệnh danh “vựa lúa” của tỉnh, nơi những cánh đồng “thẳng cánh cò bay” đẹp như tranh vẽ khi mạ non lên xanh, lúa trổ đòng hay vào mùa lúa chín, đủ sức níu chân du khách trong những tour du lịch trải nghiệm, nhưng đến thời điểm này, Lệ Thuỷ vẫn chưa có một sản phẩm du lịch xứng tầm khai thác từ thế mạnh này.

Những khu vườn mẫu bạt ngàn cây ăn quả, hồ sen mênh mông hay các trang trại, gia trại tổng hợp đa dạng các loại cây trồng, vật nuôi, phong cảnh hữu tình… vẫn chỉ mới nhận được sự viếng thăm theo kiểu tự phát của một số người dân trong khu vực. Và cảnh đẹp thiên nhiên có thể khiến du khách trầm trồ khi tình cờ bắt gặp như rừng mưng cổ thụ ở xã Dương Thuỷ, nơi tiếp giáp với đồng lúa mênh mông, sông Kiến Giang với bao huyền thoại đẹp và lễ hội đua thuyền với những nét đặc thù gần như “độc nhất vô nhị”… cũng chỉ ở trạng thái tiềm năng chưa được khai phá. Tất cả những tiềm năng ấy đã và đang thuộc sở hữu của các xã NTM trên địa bàn. Xây dựng NTM và phát triển du lịch vẫn chưa gặp nhau để có sự hỗ trợ, đồng hành cùng phát triển.

Đồng chí Bí thư Tỉnh uỷ Hoàng Đăng Quang thăm mô hình du lịch cộng đồng tại huyện Bố Trạch.

Tương tự, huyện Bố Trạch, nơi có Di sản thiên nhiên thế giới Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng hiện sở hữu nhiều tiềm năng du lịch mà nông nghiệp, nông thôn làm nền tảng… nhưng nhiều xã vẫn loay hoay trên lộ trình xây dựng NTM bởi nhiều khó khăn. Ngoài một số tiêu chí khó khăn do đặc thù địa bàn và đời sống kinh tế của người dân địa phương như giao thông, trường học, tổ chức sản xuất… thì các tiêu chí như thu nhập, hộ nghèo, lao động có việc làm, vẫn đang là thách thức lớn đối với huyện Bố Trạch.

Trong bối cảnh đó, nhiều hộ dân nơi đây đã mạnh dạn đầu tư phát triển du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm, du lịch sinh thái… bước đầu mang lại nhiều tín hiệu khả quan. Tuy nhiên, như ông Nguyễn Trọng Tuyển, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bố Trạch chia sẻ, đây là sự phát triển độc lập, mang tính tự phát, chưa có sự gắn kết với quá trình xây dựng NTM ở địa phương. Về vấn đề kết hợp xây dựng NTM với phát triển du lịch, huyện Bố Trạch đã có chủ trương và đưa vào Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XXII, nhiệm kỳ 2015-2020. Tuy nhiên để triển khai được, cần có các chủ trương, chính sách, tiêu chí cụ thể để các hộ dân nỗ lực xây dựng và thực hiện hiệu quả.

Không chỉ có Lệ Thuỷ và Bố Trạch, trên hành trình xây dựng NTM của tỉnh, với việc sở hữu nhiều danh lam thắng cảnh, tài nguyên thiên nhiên, nền sản xuất nông nghiệp đa dạng, phong phú, các huyện, thị xã, thành phố đều có nhiều cơ hội để phát triển du lịch song hành cùng xây dựng NTM. Đây là một hướng đi có nhiều hứa hẹn và cần cân nhắc để có thể góp phần đẩy nhanh tiến trình xây dựng NTM và NTM kiểu mẫu bởi nó cùng lúc có thể giải quyết khó khăn của nhiều tiêu chí như thu nhập, hộ nghèo, lao động có việc làm…

“Trông người mà ngẫm đến ta”

Trong định hướng chiến lược phát triển du lịch Việt Nam, du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp, nông thôn được xác định là một hướng đi quan trọng. Thời điểm hiện tại, nhiều tỉnh, thành trong cả nước cũng đã bắt tay triển khai và bước đầu cho ra đời một số sản phẩm du lịch như: Tour một ngày làm nông dân ở làng rau Trà Quế, Hội An (Quảng Nam); tour du lịch miệt vườn sông nước Cửu Long; tour thưởng ngoạn ruộng bậc thang mùa lúa chín ở Mù Cang Chải, Sa Pa, Pù Luông, Mai Châu; tour du lịch nông nghiệp công nghệ cao (Lâm Đồng)…

Hà Tĩnh, địa phương láng giềng của tỉnh Quảng Bình đã bắt đầu triển khai tour “Xây dựng nông thôn mới gắn với du lịch trải nghiệm” tại huyện Nghi Xuân, quê hương của Đại thi hào Nguyễn Du. Những tour du lịch này gắn bó chặt chẽ với chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP). Cùng với sự định hướng và đầu tư “bài bản” này, Hà Tĩnh cũng là địa phương có nhiều xã đã phát huy được thế mạnh của những mô hình trang trại, gia trại tổng hợp, dù tự phát nhưng đã đi đúng hướng và thu hút được nhiều du khách.

Du lịch trải nghiệm dịch vụ bơi lội, chèo thuyền trên sông Son.

Ở khía cạnh này, có thể tự hào Quảng Bình là một trong những tỉnh có nhiều mô hình du lịch trải nghiệm, du lịch cộng đồng, sinh thái chất lượng. Với lợi thế gần kề hoặc ngay trong vùng đệm Di sản thiên nhiên thế giới Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, tại các xã Sơn Trạch, Hưng Trạch, Phúc Trạch… đã có hàng trăm hộ thành công với các mô hình du lịch cộng đồng. Nhiều mô hình đã trở thành thương hiệu mạnh như Duck Stop, Chày Lập Farmstay, Jungle Boss Homestay, Peper House, Hồ Khanh Homestay, Ồ Ồ Lake…

Tuy nhiên, như đã nói ở trên, sự phát triển này vẫn là tự phát, độc lập với những định hướng, kế hoạch xây dựng NTM của các địa phương nên chưa nhận được sự quan tâm đầu tư, hỗ trợ. Tương tự, tại các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh, nhiều mô hình du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái cũng đã ra đời và phát triển, mang những đặc thù của các vùng đất như thả lưới trên sông Nhật Lệ (xã Bảo Ninh, thành phố Đồng Hới), tham quan trải nghiệm tại trang trại sinh thái rau sạch An Nông (xã Hoà Trạch, huyện Bố Trạch), câu mực đêm ở xã Cảnh Dương (huyện Quảng Trạch)… bước đầu đã thu hút được du khách tham gia trải nghiệm.