Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 2, sáng ngày 25/10, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội thảo luận trực tuyến về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự. Tại điểm cầu tỉnh Quảng Bình, ông Vũ Đại Thắng, UVTW Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh; bà Nguyễn Minh Tâm, Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh chủ trì phiên thảo luận với sự tham gia của các vị ĐBQH, gồm ông Nguyễn Tiến Nam và ông Trần Quang Minh. Tham dự có đại diện lãnh đạo một số sở, ban, ngành liên quan.

Tham gia thảo luận tại phiên họp, ông Nguyễn Tiến Nam, Giám đốc Công an tỉnh, ĐBQH tỉnh Quảng Bình thống nhất cao với Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự trình Quốc hội tại kỳ họp này. Ông Nguyễn Tiến Nam cho rằng: Dự án Luật này đã được lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan, được Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, các Uỷ ban của Quốc hội có liên quan xem xét, thẩm tra chặt chẽ, bảo đảm quy trình, quy định luật theo thủ tục rút gọn. Việc sửa đổi, bổ sung 6 điều của Bộ luật Tố tụng hình sự lần này là cần thiết, cấp bách nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, bất cập trong thực tiễn thực hiện chính sách, pháp luật tố tụng hình sự; đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của công tác điều tra, xử lý tội phạm, cũng như lộ trình hội nhập quốc tế của đất nước.

Đại biểu Nguyễn Tiến Nam tham gia thảo luận tại phiên họp.

Đại biểu Nguyễn Tiến Nam đã làm rõ hai vấn đề: “Một là, về việc sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 146 theo hướng bổ sung nhiệm vụ của Công an xã trong tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm.

Có thể nói, việc sửa đổi, bổ sung này là hết sức cần thiết, phù hợp với hệ thống tổ chức, bộ máy của lực lượng Công an Nhân dân và yêu cầu thực tiễn hiện nay. Theo quy định của Luật Công an Nhân dân năm 2018, Công an xã là một cấp Công an trong hệ thống tổ chức, bộ máy của Công an Nhân dân, có vị trí, vai trò rất quan trọng trong thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về an ninh trật tự, đấu tranh phòng, chống tội phạm. Đây là lực lượng thường trực, gần dân nhất để nắm, tiếp nhận tin báo, tố giác tội phạm từ Nhân dân; luôn có mặt nhanh nhất, kịp thời nhất khi có những vụ việc liên quan an ninh trật tự xảy ra ở cơ sở; kịp thời phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm cũng như hậu quả của tội phạm; tiến hành các hoạt động theo thẩm quyền để bảo vệ hiện trường, tài liệu, vật chứng, phối hợp truy bắt thủ phạm…

Hiện nay, 100% xã đã được bố trí Công an chính quy với khoảng 45.000 Công an chính quy được điều động,bố trí đảm nhiệm chức danh Công an xã; trong đó, trên 50% có trình độ Đại học các trường Công an Nhân dân, gần 22% từng công tác tại các đội điều tra Công an cấp huyện, trên 71% từng làm công tác điều tra hoặc liên quan điều tra hình sự.

Như vậy, nguồn nhân lực ở Công an xã là rất lớn, đủ khả năng để đáp ứng cho việc bổ sung nhiệm vụ của Công an xã trong tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm tương đương như Công an phường, thị trấn. Thực tế thời gian qua, mặc dù còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, song lực lượng Công an xã đã phát huy tốt vai trò, trách nhiệm trong bảo đảm an ninh trật tự, đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật ở cơ sở, được cấp ủy, chính quyền và Nhân dân ghi nhận, đánh giá cao. Vì vậy, việc bổ sung nhiệm vụ này cho Công an xã là rất cần thiết, đúng đắn và chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng giao trách nhiệm này cho Công an xã.

Hai là, về việc bổ sung quy định: “Vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh ...” làm căn cứ để tạm đình chỉ việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố tại khoản 1 Điều 148; tạm đình chỉ điều tra tại khoản 1 Điều 229; tạm đình chỉ vụ án tại khoản 1 Điều 247. Tôi thấy đây là quyết định hết sức đúng đắn, kịp thời, xuất phát từ yêu cầu thực tiễn công tác tố tụng hình sự.

Thời gian qua, tình hình thiên tai (mưa bão, lũ lụt…) gây hậu quả nặng nề đối với nhiều tỉnh, thành. Đặc biệt, dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, nhiều địa phương phải thực hiện giãn cách xã hội, phong tỏa, cách ly tập trung… dẫn đến một số hoạt động tố tụng bị gián đoạn, trì hoãn, kéo dài…, đây là những sự kiện bất khả kháng do khách quan đưa đến. Nếu không bổ sung quy định này sẽ rất khó khăn cho các cơ quan, người tiến hành tố tụng, thậm chí có thể vi phạm pháp luật".

Đại biểu Nguyễn Tiến Nam nhấn mạnh: "Ngoài 6 vấn đề (6 điều luật) trình Quốc hội cho ý kiến sửa đổi, bổ sung để thông qua lần này, đề nghị Quốc hội cho ý kiến và đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu, để bổ sung, sửa đổi nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật tố tụng hình sự 02 vấn đề, cụ thể:

Thứ nhất, tại Điều 8: Tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, đề nghị bổ sung “pháp nhân thương mại” ở tiêu đề và nội dung của điều luật nhằm bảo đảm quyền lợi hợp pháp của pháp nhân thương mại trong quá trình tham gia tố tụng.

Lý do: Bộ luật Hình sự năm 2015 xác định pháp nhân thương mại là một chủ thể chịu trách nhiệm hình sự và có 01 chương riêng (Chương XI) quy định đối với pháp nhân thương mại phạm tội; 33 tội danh của phần các tội phạm và nhiều điều luật khác trong Bộ luật này cũng đã quy định về pháp nhân thương mại.

Thứ hai, tại Điều 484. Người được bảo vệ

Khoản 1 sửa đổi, bổ sung điểm “a) Người tố giác tội phạm” thành “a) Người tố giác, báo tin về tội phạm”; bổ sung “người chứng kiến, người phiên dịch, người dịch thuật” vào quy định người được bảo vệ để bảo đảm quyền lợi chính đáng của những người tham gia tố tụng và phù hợp, thống nhất với quy định tại khoản 1 Điều 56; khoản 3 Điều 67 và khoản 2 Điều 70 của Bộ luật Tố tụng hình sự”.

Cũng trong sáng nay (25/10), tại Hội trường Diên Hồng, TP Hà Nội, ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, ĐBQH tỉnh Quảng Bình đã tham gia thảo luận về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường đánh giá cao sự khẩn trương, trách nhiệm của Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao trong việc chuẩn bị Dự án Luật, đồng thời cơ bản tán thành với Dự án Luật.

Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường bày tỏ quan điểm của mình về hai vấn đề được nêu trong Dự án Luật: “Vấn đề thứ nhất, về việc bãi bỏ quy định chỉ khởi tố vụ án hình sự về hành vi xâm phạm đối với chỉ dẫn địa lý trong trường hợp phạm tội ít nghiêm trọng khi có yêu cầu của người bị hại. Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường cho rằng, cần cân nhắc, chưa bãi bỏ quy định này với các lý do:

1. Hiệp định CPTPP không yêu cầu Việt Nam phải bãi bỏ quy định này. Pháp luật hiện hành quy định như vậy trước hết là để bảo vệ lợi ích của người bị hại. Họ có quyền lựa chọn hoặc thỏa thuận, thương lượng, yêu cầu bồi thường hoặc yêu cầu khởi tố vụ án hình sự. Nếu bãi bỏ quy định này sẽ không có lợi cho người bị hại.

2. Chỉ dẫn địa lý có tính chất rất đặc thù vì quyền này thuộc sở hữu Nhà nước. Nhà nước trao cho UBND cấp tỉnh và một số tổ chức quyền quản lý; cho phép tổ chức, cá nhân sản xuất quyền sử dụng. Khi có hành vi xâm phạm chỉ dẫn địa lý thì những chủ thể này đều có quyền yêu cầu khởi tố vụ án. Đặc biệt, UBND cấp tỉnh hoàn toàn có đủ điều kiện và khả năng để yêu cầu khởi tố vụ án (cũng phải nói thêm rằng yêu cầu khởi tố hình sự được thực hiện đơn giản hơn rất nhiều so với trách nhiệm tham gia tố tụng hành chính hoặc dân sự). Do đó, việc yêu cầu khởi tố là hoàn toàn khả thi và thuận lợi.

3. Việc điều tra, chứng minh hành vi xâm phạm chỉ dẫn địa lý  là vấn đề khó, phức tạp nếu không có yêu cầu, sự cộng tác của chủ sở hữu, người bị hại trong việc cung cấp các thông tin như chỉ dẫn địa lý đã đăng ký chưa, phạm vi đăng ký đến đâu, giá trị bị thiệt hại..., nhất là chỉ dẫn địa lý ở nước ngoài. Như vậy, sẽ dẫn đến trường hợp có quy định phải khởi tố nhưng không chứng minh được và như vậy là bỏ lọt tội phạm.

4. Lý do quan trọng nhất là việc sửa đổi phải tuân thủ quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Đây là nguyên tắc Nhà nước pháp quyền, Quốc hội cũng không được vi phạm, tránh dẫn đến những tiền lệ không tốt sau này. Hiện nay, việc sửa đổi nội dung nêu trên được thực hiện theo trình tự, thủ tục rút gọn. Tuy nhiên, đây không phải là vấn đề cấp bách, không thuộc trường hợp phải sửa đổi để thực hiện điều ước quốc tế và phục vụ trường hợp khẩn cấp về thiên tai, dịch bệnh nên không thuộc trường hợp phải sửa đổi theo thủ tục rút gọn. Việc sửa đổi nội dung này cần phải tuân thủ trình tự, thủ tục chung trong xây dựng pháp luật, đặc biệt cần phải lấy ý kiến của các đối tượng chịu sự tác động (nhất là lấy ý kiến UBND các tỉnh, thành phố; các tổ chức, hiệp hội doanh nghiệp; các doanh nghiệp và có thể kể cả người tiêu dùng). Hiện nay, Chính phủ, Bộ Khoa học Công nghệ, Bộ Công thương… đều băn khoăn, đề nghị cân nhắc, thậm chí có ý kiến cho rằng, nếu không thận trọng thì dễ hình sự hóa quan hệ dân sự, thương mại. Vì vậy, đề nghị Quốc hội chưa sửa đổi ngay nội dung nêu trên tại kỳ họp này theo thủ tục rút gọn.

Vấn đề thứ hai, từ thực tiễn dịch bệnh diễn biến phức tạp chưa từng có thời gian qua, tôi tán thành việc bổ sung trách nhiệm của Công an xã; bổ sung các căn cứ tạm đình chỉ giải quyết tin báo, tố giác tội phạm; tạm đình chỉ điều tra, tạm đình chỉ vụ án vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh. Tuy nhiên, trong Thông tư hướng dẫn thi hành cần phải quy định chặt chẽ về:

- Cấp độ thiên tai, dịch bệnh; cách xác định thời gian xảy ra thiên tai, dịch bệnh và các điều kiện cụ thể khác để tránh việc lạm dụng.

- Làm rõ trường hợp: Nếu thiên tai, dịch bệnh xảy ra và kết thúc trong thời hạn điều tra, nhưng với thời hạn điều tra còn lại thì cơ quan điều tra cũng không đủ thời gian để kết thúc hoạt động điều tra. Trong trường hợp này, khi hết thời hạn điều tra thì cơ quan điều tra có được ra quyết định tạm đình chỉ điều tra không (lúc này dịch bệnh đã chấm dứt) và nếu có thì tạm đình chỉ đến khi nào”.

Kết thúc phiên thảo luận, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu.

Cuối phiên họp buổi sáng, Quốc hội thảo luận ở tổ về Dự án Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi). Thảo luận tại tổ, các ĐBQH tỉnh Quảng Bình nhất trí với sự cần thiết phải ban hành Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi); đồng thời, thống nhất cho rằng: Đây là một bộ luật có nhiều chương, điều, liên quan đến quyền và lợi ích của người dân, liên quan đến quyền dân sự. Các ĐBQH tỉnh còn góp ý cho cơ quan soạn thảo và Quốc hội những điều khoản cụ thể.