Ngày độc lập - 2/9/1945, Tổng bộ Việt Minh kêu gọi quốc dân đồng bào: Giành chính quyền là một việc khó. Nhưng giữ vững chính quyền lại càng khó hơn. Toàn quốc đồng bào hãy đoàn kết chặt chẽ, sẵn sàng phấn đấu, chống mọi mưu mô xâm lược. Lúc này ai là người yêu nước cũng có thể phụng sự Tổ quốc được hết. Người có tiền giúp tiền, kẻ có sức giúp sức, người có tài trí giúp tài trí. Tất cả phải góp vào một hòn đá, một viên gạch, đặng xây dựng lâu đài dân tộc độc lập Việt Nam.

Ngày 13/8/1945, được tin Nhật hoàn toàn tan rã và đã xin đầu hàng quân Đồng minh, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh đã thành lập ngày Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc và công bố mệnh lệnh khởi nghĩa. Sau đó một ngày, tức là ngày 14/8/1945, Tổng bộ Việt Minh đã ra “Hiệu triệu của Tổng bộ Việt Minh” kêu gọi dân tộc ta tổng khởi nghĩa, giành độc lập.

Ngày 16 và ngày 17/8/1945, Đại hội đại biểu quốc dân do Tổng bộ Việt Minh triệu tập đã diễn ra tại đình Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang. Đại hội đã quyết định thành lập Ủy ban Dân tộc Giải phóng Việt Nam sau này trở thành Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch và ông Trần Huy Liệu là Phó Chủ tịch và 13 Ủy viên; trong đó, có ông Nguyễn Lương Bằng, Ủy ban Dân tộc Giải phóng Việt Nam đã đóng vai trò quan trọng trong tổng khởi nghĩa giành chính quyền.

Ngày 02/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, trước cuộc mít tinh khổng lồ của hàng vạn đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ Lâm thời đọc bản Tuyên ngôn độc lập, tuyên bố với thế giới và toàn thể quốc dân đồng bào về nền độc lập của dân tộc Việt Nam và sự thành lập Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, chấm dứt sự tồn tại và hoạt động của chế độ quân chủ chuyên chế ở Việt Nam, mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc, kỷ nguyên độc lập tự do và chủ nghĩa xã hội. 

Cũng trong Lễ độc lập này, ông Nguyễn Lương Bằng thay mặt Tổng bộ Việt Minh hô hào quốc dân đồng bào đoàn kết phấn đấu ủng hộ Chính phủ, củng cố nền cộng hòa. Nội dung của lời hô hào đã nhắc đến vai trò của Việt Minh trong cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền, đồng thời nói về bối cảnh của nước ta lúc bấy giờ “Chính phủ lâm thời đã lên cầm quyền chính. Nhà vua cũng đã vui lòng thoái vị, nhường quyền cho chính phủ mới. Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã thành lập” [1] đồng thời nhắc nhở toàn thể quốc dân đoàn kết chặt chẽ, sẵn sàng phấn đấu, chống mọi mưu mô xâm lược để giữ vững quyền độc lập.

Nhân dịp kỷ niệm 78 năm ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam), chúng tôi xin trân trọng giới thiệu Lời hô hào quốc dân của Tổng bộ Việt Minh trong ngày độc lập, ngày 02/9/1945 để giúp cho bạn đọc nhớ lại không khí hào hùng trong ngày Lễ độc lập đồng thời khẳng định vai trò lãnh đạo của Tổng bộ Việt Minh trong cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền.

Sau đây là toàn bộ nội dung Lời hô hào quốc dân của Tổng bộ Việt Minh trong ngày độc lập:

Hỡi quốc dân đồng bào!

Dưới quyền lãnh đạo của Việt Minh, ngày 19 tháng 8 năm 1945, toàn dân ta đã nổi dậy giành quyền độc lập.

Hiện nay chính quyền đã ở trong tay chúng ta.

Theo lòng dân, Chính phủ lâm thời đã lên cầm quyền chính. Nhà vua cũng đã vui lòng thoái vị, nhường quyền cho chính phủ mới.

Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã thành lập. Bao nhiêu xiềng xích vừa được cởi mở. Toàn quốc đồng bào đang sống những ngày tưng bừng vui sướng, những ngày tự do đầu tiên từ khi Pháp chiếm nước ta.

 Tuy nhiên, quyền độc lập của chúng ta hãy còn đang mong manh lắm. Giành chính quyền là một việc khó. Nhưng giữ vững chính quyền lại càng khó hơn. Toàn quốc đồng bào hãy đoàn kết chặt chẽ, sẵn sàng phấn đấu, chống mọi mưu mô xâm lược.

Lúc này ai là người yêu nước cũng có thể phụng sự Tổ quốc được hết. Người có tiền giúp tiền, kẻ có sức giúp sức, người có tài trí giúp tài trí. Tất cả phải góp vào một hòn đá, một viên gạch, đặng xây dựng lâu đài dân tộc độc lập Việt Nam.

Việt Minh, suốt mấy năm nay, kiên quyết phấn đấu, chịu bao sự hy sinh, đau đớn mới có ngày nay. Các chiến sĩ Việt Minh thắng lợi không kiêu, thất bại không nản. Ngày nay chính quyền đã thành lập, Việt Minh không cho thế là đủ. Việt Minh biết rằng nước Việt Nam dân chủ cộng hòa chúng ta tất còn gặp nhiều khó khăn nguy hiểm, còn phải đối phó với mưu mô của Pháp chực khôi phục lại nền thống trị, cũng nhu phải ngăn ngừa mọi trở lực ngăn cản bước đường tiến của chúng ta.

Bởi vậy, Tổng bộ Việt Minh quyết lãnh đạo đồng bào san phẳng mọi trở lực đặng giữ vững quyền độc lập.

Các giới đồng bào, các đoàn thể yêu nước hãy đoàn kết chặt chẽ.

Lúc bình thường cũng như khi nguy biến, nhất định không chia rẽ, phải tỏ cho thế giới biết rằng: dân tộc Việt Nam ta đã thống nhất giành quyền độc lập thì cũng luôn luôn thống nhất liều chết giữ vững quyền độc lập ấy.

Không nên ỷ lại vào ai hết. Tự do, hạnh phúc của dân ta phải tự dân ta vun trồng lấy.

Chúng ta phải một lòng ủng hộ Chính phủ lâm thời, một lòng tuân theo mệnh lênh của Chính phủ.

Giặc Pháp ngấp nghé trở lại Đông Dương đè đầu, cưỡi cổ ta một lần nữa. Ta phải chuẩn bị đánh tan kế hoạch xâm lược dã man của chúng. Phải gạt phăng mọi mưu mô lừa phỉnh, hứa hẹn của Pháp. Phải tiêu diệt đến tận gốc chế độ Pháp thực dân.

Khẩu hiệu của chúng ta lúc này là: đoàn kết, phấn đấu, củng cố nền độc lập.

Việt Minh giải phóng muôn năm!

Chính phủ dân chủ cộng hòa Việt Nam muôn năm!

--------------

Chú thích:

1. Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Phông Tài liệu sưu tầm, hồ sơ 257, tờ 01.

2. Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Phông Tài liệu sưu tầm, hồ sơ 257, tờ 01-02.