Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, dưới sự lãnh đạo tài tình của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng, cùng với bộ đội lập nên những chiến công oanh liệt trên chiến trường còn có những đóng góp thầm lặng của lực lượng thanh niên xung phong (TNXP), dân công hỏa tuyến (DCHT).

Tư liệu lực lượng dân công hỏa tuyến vận chuyển hàng hóa trong chiến dịch Điện Biên Phủ 1954.

Kỷ niệm 67 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2021), các cựu chiến binh, cựu TNXP, DCHT năm xưa xúc động cùng nhau ôn lại hồi ức, những kỷ niệm của một thời gian khổ nhưng oanh liệt, đã đi vào lịch sử của dân tộc Việt Nam như một Bạch Đằng, một Chi Lăng, hay một Đống Đa trong thế kỷ XX và đi vào lịch sử thế giới như một chiến công chói lọi đột phá thành trì của hệ thống nô dịch thuộc địa.

Trước sự gia tăng lực lượng và bố trận của quân Pháp ở Điện Biên Phủ, ngày 6/12/1953, Hội nghị Bộ Chính trị dưới sự chủ trì của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thông qua kế hoạch tác chiến của Bộ Tổng Tư lệnh và quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ. Chuẩn bị cho chiến dịch, ta huy động trên 20 vạn DCHT, TNXP với hơn 10 triệu ngày công phục vụ. Đến tháng 4, tháng 5/1954, những con số đó tiếp tục tăng lên rất nhiều.

Cống hiến của DCHT, TNXP không chỉ ở số lượng (chiếm trên 30% so với số quân tham gia trên toàn chiến dịch), ở hiệu quả sản xuất phục vụ chiến đấu, trực tiếp tham gia chiến đấu, mà còn ở công sức của họ làm nên những con đường vận tải chiến lược: Đường 42 Tuần Giáo-Điện Biên (nay là Quốc lộ 279), đường Hữu nghị 12 Điện Biên-thị xã Lai Châu (nay là Quốc lộ 12), đường 41 Hà Nội-thị xã Lai Châu (nay là Quốc lộ 6), đường thị xã Lai Châu-Chăn Nưa, đường Chăn Nưa-Sìn Hồ… vận chuyển hàng chục nghìn tấn vật chất từ hậu phương lên tiền tuyến.

Chủ nghĩa yêu nước, tinh thần dân tộc thấm đượm sâu sắc trong tâm thức, được chuyển hóa thành những hành động cụ thể của mỗi thành viên lực lượng DCHT, TNXP. Họ chủ yếu là những thanh niên tuổi đời còn rất trẻ, đang trên ghế nhà trường (phổ thông, trung học, đại học), hoặc đang tham gia các hoạt động trên nhiều cương vị công tác trong các cơ quan, nhà máy, xí nghiệp, địa phương. Hiến dâng công sức cho chiến dịch Điện Biên Phủ, các anh, các chị không hề nao núng, không sợ máy bay, bom đạn địch, ngày đêm bám sát bộ đội, bám sát trận địa, bám sát nhân dân. Trong mưa bom, bão đạn cùng những khắc nghiệt của điều kiện tự nhiên miền Tây Bắc, họ vẫn sáng tạo ra bao phương thức độc đáo để xẻ núi, bạt đồi, đào hầm, san lấp hố bom, làm đường cho xe qua, rà phá bom mìn, các vật cản trên đường hành quân, vận chuyển lương thực, vũ khí, đạn dược, chất nổ và vận tải cứu thương.

Nhiều vật chất tại chỗ như: Tre, nứa, bè mảng, sức kéo của trâu, bò, ngựa cùng các yếu tố tự nhiên được DCHT, TNXP khai thác triệt để. Lực lượng vận tải thô sơ đã tự cải tiến xe đạp thồ, đưa mức vận chuyển ban đầu của mỗi chuyến xe từ 100 kg xe lên 200, 300 kg. Đồng chí Ma Văn Thắng, dân công quê Phú Thọ đã lập được kỳ tích chở 352 kg/chuyến xe. Hòa nhịp phong trào “Tất cả cho chiến dịch Điện Biên Phủ”, các lực lượng tại chỗ (học sinh, thanh thiếu niên, công nhân, nông dân, trí thức, phụ lão…) đều hăng hái tình nguyện phối hợp với bộ đội, DCHT, TNXP góp công sức lập nên nhiều chiến tích phục vụ đắc lực cho cuộc kháng chiến đi tới thắng lợi.

Trải suốt 56 ngày đêm “khoét núi, ngủ hầm”, DCHT, TNXP đã góp phần quan trọng trong chiến thắng Điện Biên Phủ, làm phá sản toàn bộ bộ kế hoạch Nava, đẩy quân Pháp vào trạng thái sụp đổ “không thể cưỡng lại”, buộc chúng phải ký Hiệp định Giơnevơ, chấp nhận đầu hàng, rút quân về nước.

“Dốc Pha Đin chị gánh, anh thồ/ Đèo Lũng Lô anh hò, chị hát/ Dù bom đạn xương tan, thịt nát/ Không sờn lòng, không tiếc tuổi xanh...”, trong âm vang chiến thắng Điện Biên Phủ, đọc lại những câu thơ của nhà thơ Tố Hữu, xem những thước phim, bức ảnh tư liệu, hiện vật trưng bày trong các bảo tàng truyền thống Quân khu 5, nghe những “người trong cuộc” năm xưa kể chuyện, chúng ta càng tưởng nhớ và tri ân sâu sắc những chiến công, sự hy sinh to lớn của lực lượng TNXP, DCHT đã góp phần làm nên đỉnh cao chói lọi “Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, một kỳ tích trong lịch sử kháng chiến chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam ta.